هوشنگ جاوید غروب سه شنبه در آیین آواها و نواهای مذهبی استان سمنان به میزبانی تکیه بازار شاهرود با بیان اینکه هنر چلک زنی از دل مردم به آیین های مذهبی راه پیدا کرده است، ابراز داشت: در گذشته برای اعلام مراسم عزاداری بر روی طبل می کوبیدند که در دوره ای این آیین ممنوع شد اما مردم برای بیان مخالفت خود و ابراز مقاومت در برابر برپایی آیین های عزاداری قوطی های نفت روسی را با کمک طناب می بستند و بر روی آنها می کوبیدند و این آیین در روستاهای شاهرود نیز اجرا می شده و نام چلک زنی را به خود گرفته است.

وی هنر مقاومتی عزاداری سالار شهیدان را از منبر خانه ها برشمرد و ابراز داشت: در ایامی از سیر تحول تاریخ روضه خوانی ممنوع بود لذا مردم در خانه های بزرگ و حیاط دار با برپایی منبر خانه گرد هم جمع شده و از این طریق خط و مش کشور و اخبار سیاسی مخابره می شد.

موسیقی در شبیه خوانی جاری است

این کارشناس بیان کرد: منبر خانه ها تا سال ۲۰ تاثیر زیادی در بین مردم داشت چرا که این مراکز پایگاه آموزش دینی، سیاسی و تمام خبرهای روز محسوب می شد.

جاوید افزود: شبیه خوانی های اولیه به صورت سیار بود که کاروان کربلا را در خیابان راه می انداختند و بعد از آن علم ها وارد عرصه می شدند که این فرم کارناوالی هنوز نیز در عزاداری ها انجام می شود که بعدها نوع نمایشی هم به صورت نبرد امام حسین(ع) با شمر روی اسب در جلودار دسته عزاداری اجرا شد.

وی بیان کرد: رجز خوانی بین شمر و امام حسین(ع) به صورت مناظره در قالب دکلمه هایی از اشعار قطب الدین شیرازی و روشن شیرازی در بیجار کردستان، آران و بیدگل اصفهان و خراسان و در بسیاری از نقاط ایران اجرا می شود.

نوحه از دل می جوشد

این پژوهشگر آواهای ایرانی بابیان اینکه در شبیه خوانی، موسیقی جاری است، تصریح کرد: قرار نبود که کنار شبیه خوانی موسیقی نواخته شود بلکه این فلسفه از اینجا نشات گرفت که اگرچهار الی ۱۰ نفر از اشقیا، اولیا را در برگرفتند با صدای کرنا، طبل به دشمن این تعداد را ۱۰ هزار نفر وانمود کنند اما در فضای مجازی از روی ناآگاهی سازی نواخته می شود که مورد پسند عوام نیست.

جاوید افزود: لومر فرانسوی در دوران ناصر الدین شاه برای آموزش موسیقی نظامی به ایران سفر می کند اما این آموزش او باعث ورود آهنگ هایی شد که مردم در تکیه دولت هنگام عزاداری اجرا می کردند یا مردم با آهنگ آتش نشان های نات(نام شهری) می گریستند و آسیب از همین جا در مراسم های مذهبی ایجاد شد.

وی با بیان اینکه آهنگ سازها نغمه ها و نوحه های زیادی را به یغما بردند، ابراز داشت: تیتراژ اول برنامه پنجره ها قبل از انقلاب و ریتم آهنگ مرغ سحر برگرفته از نوحه و نغمه های مذهبی اصیل ایرانی هستند که بعد از معروف شدن آنها دیگر خواندن این نواها در مراسم عزاداری امکان پذیر نبود چراکه مردم را بلافاصله به یاد ریتم خواننده می انداخت.

پژوهشگر موسیقی و اقوام نواحی ایران در ادامه و با بیان اینکه آهنگ نوحه از بطن دل می جوشد نه با رادیو، تصریح کرد: در دوره قاجار مرثیه که در ادبیات فاخر ایران زبان عامیانه ای داشت تا با افراد سطوح پایین جامعه هماهنگ شود همچنین باید گفت نوحه گرهای قدیم از استاندارهای خاصی برخوردار بودند به این صورت که نقیب النُقبا در راس و نقیب ها به عنوان نوحه گرها به عنوان ناظر در مراسم حضور داشتند نقیب ها با تحلیل واژه ها و تحویل نغمه ها نوحه را کنترل می کردند و حتی بسته به مقتضیات زمانه جای افراد نوحه خوان را کی و کجا بخوانند را نیز مشخص می کردند.

منبع: خبرگزاری مهر